Aernoud Olde

Manifest Coöperatieve Warmte

Uiterlijk 31 december 2021 moesten gemeenten hun Transitievisie Warmte (TVW) hebben afgerond. Dit is in 2019 afgesproken in het Klimaatakkoord.

In opdracht van Energie Samen Noord Holland hebben Manuel den Hollander en Guus Wattel in december de beschikbare Transitievisies Warmte (TVW’s) doorgenomen. Aan de hand van 7 vooraf opgestelde vragen hebben zij ongeveer 2/3e van de TVW’s doorgenomen.

  1. Wat was de opdracht voor de Transitievisies Warmte (TVW’s)?
  2. Was het proces naar de TVW’s participatief?
  3. Hoe ziet het toekomstbeeld er in TVW’s uit?
  4. Volgen de stappen naar verduurzaming de ‘trias energetica’?
  5. Is er ruimte in de transitievisies  voor bewoners, energiecoöperaties en energie-initiatieven?
  6. Is duidelijk hoe zeggenschap voor bewoners concreet vorm kan krijgen?
  7. Welke bijdrage kunnen coöperaties en initiatieven aan de warmtetransitie leveren?

De bevindingen kun je lezen op: https://energiesamennoordholland.nl/manifest-cooperatieve-warmte/, of desgewenst in samengevatte vorm op: energiesamennoordholland.nl/samenvatting

Een opvallende uitkomst van het onderzoek is dat gemeenten zeer wisselend omgaan met de mogelijkheden voor zeggenschap en initiatief van bewoners en lokale ondernemers. Hoewel het om hun eigen energie gaat, zijn wijken ingedeeld voor bijvoorbeeld ‘een collectief warmtenet’ of ‘individueel all electric’ met minimale inspraak van de mensen die daar wonen en werken. Als ESNH vinden wij dat vragen om moeilijkheden. Het gaat om het verwarmen van de woningen van bewoners, een eerste levensbehoefte. Daar gaan de mensen zelf over, dat is zelfs vastgelegd in de wet. Het is goed wanneer de overheid perspectief biedt over hoe de wijk aardgasvrij kan worden, maar dat kan niet over de hoofden van de mensen heen. Zij betalen straks bovendien de rekening.

Met het feit dat gemeenten met plannen voor een duurzame warmtetransitie moeten komen zijn we wel blij. Je ziet dat ze ook druk zijn met het opbouwen van kennis en een energietransitie-team. Het besef is gekomen dat de opgave urgent en enorm is.

Daarnaast zijn er ook kansen . Het onderzoek suggereert dat gemeenten vaak niet goed weten hoe ze met bewoners en bedrijven om moeten gaan. De opdracht die zij vanuit het Rijk kregen biedt daartoe ook weinig houvast. Ook de capaciteit en middelen in de organisatie worden node gemist. Als energie- en warmtecoöperaties hebben wij al vele jaren ervaring opgedaan met duurzame energieprojecten. De kennis die we nu aan het opdoen, verzamelen en verspreiden zijn, kan de warmte-opdracht van gemeenten sterk verlichten. Soms gaat gemeentelijk samenwerken met bewoners al erg goed, zoals in sommige Gooise gemeenten. Maar meestal is er nog een verandering nodig in de houding van de gemeente richting bewoners en energiecollectieven. Alleen als we maximaal samenwerken slagen we in het volbrengen van een warmtetransitie die voor bewoners en bedrijven alle voordelen brengt.

De Transitie Visie Warmte is slechts een eerste stap in de warmtetransitie. Daarna volgt, geheel volgens protocol van het Klimaatakkoord, het Wijkuitvoeringsplan en ten slotte realisatie van de gemaakte plannen. Dit trapsgewijze pad biedt mogelijkheden. Als je de mensen alle informatie en voldoende zeggenschap biedt, is er heel veel mogelijk. Wij merken bijvoorbeeld dat veel mensen enthousiast worden op het moment dat ze ontdekken dat een duurzame warmtebron of een collectief warmtenet ook in handen van de gemeenschap kan komen. Dat enthousiasme van onderaf hebben we nodig, zo snel en veel mogelijk. Wij zeggen: ga door met besparen en isoleren in eigen huis, maar wacht als inwoners niet op plannen van bovenaf. Begin met kennis vergaren over de warmtetransitie en organiseer je in je eigen wijk. Dat is productief, en ook gewoon leuk!!

Vragen, opmerkingen of suggesties? Bel of email Aernoud Olde; 06-1250.5498 / aernoud.olde@energiesamennoordholland.nl

Hoe draagt MNH bij aan de energietransitie?

Energiebesparing en duurzame energieopwekking zijn onmisbaar in de strijd tegen de (verdere) opwarming van de aarde. Natuur en Milieufederatie Noord-Holland (MNH) streeft naar een duurzaam Noord-Holland waarin wonen, werken en reizen klimaatneutraal zijn. Met een goede inpassing van wind- en zonne-energie in het Noord-Hollands landschap, behoud van natuur, goede participatie en draagvlak van lokale bewoners.

<lees het volledige verhaal op de site van MNH>

Hoe draagt MNH bij?

  • Door bij overheden de belangen te behartigen van een ambitieuze energieopwekking met behoud van natuur, landschap, participatie en draagvlak.
  • Te fungeren als aanjager van de Regionale Energietransitie.
  • Nauwe samenwerking met partners op regionaal en provinciaal niveau te organiseren en faciliteren.
  • Te fungeren als aanspreekpunt van initiatieven van onderop.
  • Verschillende belangen zorgvuldig af te wegen en het voortouw te nemen in de discussie. Zo kunnen we met breed gedragen voorstellen en oplossingen komen.
  • Bemiddelen tussen ontwikkelaars, burgers en natuurorganisaties.

Meer weten over MNH en wat zij doen? <contactgegevens>

Energie Samen Noord Holland

De samenwerkende energie-coöperaties in Noord Holland hebben besloten om verder te gaan onder de naam ‘Energie Samen Noord Holland’.

De oude naam ‘VEINH’ en de werknaam ‘Energie van Noord Holland’ zullen daarmee naar de achtergrond verdwijnen. Met een eigen website, een twitteraccount en vooral een eigen dienstenbureau/team willen de coöperaties de onderlinge samenwerking versterken en de opgebouwde kennis ter beschikking stellen voor een voorspoedige energietransitie.

De gedachte achter het dienstenbureau is vooral dat de lokale energie-initiatieven ontzorgd moeten gaan worden. Hiervoor zal de regionale samenwerking tussen energie-coöperaties versterkt worden.

De samenwerking met MNH (de Natuur- en Milieufederatie Noord Holland) wordt natuurlijk voortgezet. Dit blijft gebeuren onder de naam participatiecoalitie Noord Holland.

Website = energiesamennoordholland.nl / Twitter = @EnergieSamenNH

Vragen? Bel of email Aernoud Olde; 06-1250.5498 / aernoud.olde@energiesamennoordholland.nl

spiekkaarten om bewonersrol te borgen

Participatiecoalitie helpt volksvertegenwoordigers met RES-beoordeling

De komende weken buigen raden, staten en waterschapsbesturen zich over de regionale energieplannen waaraan de afgelopen tweeënhalf jaar in dertig regio’s is gewerkt. Om deze complexe beoordeling te vereenvoudigen heeft de Participatiecoalitie Spiekkaarten ontwikkeld.

Deze Spiekkaarten helpen volksvertegenwoordigers de RES optimaal te benutten voor goede participatie, mede-eigendom van de lokale omgeving en een stevige plek voor natuur en landschap. Ervaringen uit het hele land tonen namelijk aan dat energieprojecten waar burgers een actieve rol spelen veel opleveren voor de gemeenschap, zowel financieel als maatschappelijk.

De Spiekkaarten zijn hier te downloaden. 

Energie van Noord-Holland van start

Onlangs is Energie van Noord-Holland (EvNH) opgericht. Dit is het diensten bureau van VEI-NH, www.veinh.nl.

EvNH ondersteunt de lokale duurzame energie initiatieven van Noord-Holland bij het realiseren van opwek-projecten en door diensten aan energiecoöperaties te faciliteren. Op deze manier draagt het bij aan de professionalisering van energie coöperaties die noodzakelijk is om lokale participatie in de energie transitie te realiseren.

Dit gebeurt voor lokale energie coöperaties en door het mobiliseren en ontwikkelen van de deskundigheid die bij de coöperaties aanwezig is.
De klanten zijn in de eerste plaats de lokale energie coöperaties, maar zijn ook de partijen die met hen samenwerken of deze samenwerking zoeken, zoals gemeenten.

Op dit moment wordt bij de lokale energie coöperaties een inventarisatie uitgevoerd om inzicht te krijgen in de behoefte.
Ook wordt gewerkt aan de opbouw van een expert pool. De energie coöperaties hebben een groot aantal deskundigen weten te mobiliseren en er is veel deskundigheid ontwikkeld. EvNH wil deze ervaringsdeskundigheid, tegen schappelijke voorwaarden, via de expertpool beschikbaar maken voor
alle coöperaties en hun partners.

De diensten waar nu over gesproken wordt zijn:

  1. Organisatorische diensten zoals het faciliteren van de leden administratie, communicatie het ondersteunen van nieuw op te richten coöperaties.
  2. Projectondersteuning: doorrekening business cases, projectleiding, project financiering
  3. Ondersteuning bij samenwerking tussen coöperaties bij grotere projecten

Een directeur zal leiding geven aan EvNH, en een administratief medewerker zal hem of haar ondersteunen. Uit de expertpool worden leden geworven voor het kernteam.
EvNH is ook de partner die namens VEI-NH participeert in de Participatiecoalitie NH en samenwerkt met MNH in het kader van de RES-projecten.
EvNH is een BV waarbij alle aandelen in handen zijn van VEI-NH.

RES 1.0 gepubliceerd – reacties VEINH en MNH

De RES 1.0 voor Noord Holland Noord en Noord Holland Zuid zijn beschikbaar. Zuid: https://energieregionhz.nl/res / Noord: https://energieregionhn.nl/res

Een mijlpaal. Nu is het woord aan de gemeenteraden en de inwoners. Samen kunnen we de energietransitie versnellen. Samen moeten we versnellen want klimaatverandering wacht niet op ons getreuzel.

Als ParticipatieCoalitie Noord Holland hebben we hiervoor eerder onze Leidraad Lokaal Eigendom geschreven: < link leidraad lokaal eigendom >

Als Vereniging Energie-coöperaties en -initiatieven Noord Holland (zie VEINH.nl) hebben we hier een reactie op: Persbericht VEINH op RES 1.0. Ook de MNH heeft gereageerd: Persbericht MNH op RES 1.0

Vragen/opmerkingen/suggesties: zie de contact-pagina

Participatiecoalitie in Noord-Holland

Masterclass ‘aan de slag met 50% lokaal eigendom’

In juni zijn er 2 ‘masterclass’-lokaal bijeenkomsten geweest in Noord Holland. De presentatie slides kun je opvragen per email: (aernoud.olde@veinh.nl).
De eerste versie van de handreiking ‘Lokaal Eigendom in Beleid’ vind je via deze link. Hiervan wordt binnenkort een geüpdatet versie gepubliceerd door Energie Samen.

Verder kun je via deze links nog meer informatie vinden:
> De filmpjes die in de presentatie werden gebruikt kun je hier terugkijken.
> Hier vind je een artikel over de juridische kant van beleid over participatie.
> Op de website van Energie Samen zijn allerlei relevante Q&A’s en publicaties te vinden in het kader van de RES en lokaal eigendom

Tot slot worden op de website van de landelijke Participatiecoalitie ook regelmatig nieuwe publicaties gedeeld op het gebied van lokaal eigendom en participatie

Mocht je nog vragen of opmerkingen hebben over de sessie kun je contact opnemen met Liesje Harteveld bij Energie Samen (liesje.harteveld@energiesamen.nu) of natuurlijk met Aernoud (aernoud.olde@veinh.nl) of Minella (minella@mnh.nl) van de Noord-Hollandse participatiecoalitie.

__________________________
De concept-RES is eind april verschenen (zie ook de ‘Linkjes’); alle reden om aan de slag te gaan. Vanuit de ParticipatieCoalitie-NH hebben we 8 sessies (per deelregio) over de RES voorbereid (van 11 t/m 20 mei). De eerste 2 daarvan (voor de regio’s Alkmaar en IJmond-Zuid Kennermerland) hebben reeds plaatsgevonden. De overige sessies zijn:

Woensdag 13 mei, 19.00 uur >
West Friesland =  Hoorn, Drechterland, Enkhuizen, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec.
aanmelden: https://spits-online.nu/platform/uIuc6aWwr5ZO5uCv86Dg

Haarlemmermeer  (= alleen de gemeente Haarlemmermeer)
aanmelden: https://spits-online.nu/platform/YvRLC31mPiAKZG2zTP2x

Maandag 18 mei, 19 uur >
Kop van N-H = Texel, Den Helder, Hollands Kroon en Schagen
aanmelden: https://spits-online.nu/platform/P9Jga4m66xfkCw4vw2R2

Gooi & Vechtstreek = Blaricum, Gooise Meren, Hilversum, Huizen, Laren, Weesp en Wijdemeren
aanmelden: https://spits-online.nu/platform/CWYjknM39B1SmSNNT4CI

Dinsdag 19 mei, 19 uur >
Amstelland = Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel en Uithoorn
> aanmelden: https://spits-online.nu/platform/sG2yYrCAiA8oHYGYZwyk

Woensdag 20 mei, 19.00 uur >
Zaanstreek = Zaanstad, Beemster, Edam-Volendam, Purmerend, Oostzaan,
Wormerland, Landsmeer en Waterland
aanmelden: https://spits-online.nu/platform/4INH3lzSS1t3ABMcDK11

Op deze bijeenkomsten willen wij graag met vertegenwoordigers van ‘organisaties van onderop’ in gesprek gaan over de plannen die zijn gepresenteerd voor hun regio. De bijeenkomst vindt plaats via Zoom, vanaf 19.00 tot 21.00. Wij nodigen vooral de leden van MNH, LSA-bewoners en energie-cooperaties uit, maar anderen die mee willen praten zijn van harte welkom zich ook aan te melden.

Wij hopen tijdens de bijenkomsten de deelnemers te informeren over de inhoud van de concept RES; ideeën uit te wisselen en te inventariseren wat hoe de gepresenteerde plannen beleefd worden en wat er aan de plannen mist. Daarnaast zullen we u ook laten weten hoe u in komende fase van de RES uw stem kunt laten horen.
Vragen? info@participatiecoalitie-NH.nl / 06-1250.5498

_________________________________
Wat is ook al weer de Participatiecoalitie?
Het is een samenwerking tussen ons (energiecoöperaties via Energie Samen), de 12 Natuur- en Milieufederaties, LSA Bewoners en Buurkracht. Gevormd tijdens de bekende ‘klimaattafel’ besprekingen waaruit het Klimaatakkoord is voortgekomen. Het werk van deze Participatiecoalitie moet natuurlijk vooral in de regio’s en gemeenten plaatsvinden. Want participatie doe je vanuit huis.

NH
In Noord-Holland hebben VEINH en de Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland snel de handen ineen geslagen om provinciaal vorm te geven aan de landelijke samenwerking. Landelijk is een zogenoemde Menukaart opgesteld, met daarin activiteiten die we als Participatiecoalitie kunnen uitvoeren. Zie de bijlage. In het ‘basispakket’ gaat het over Samenbrengen, Advies en Kennisdelen. In feite moeten wij, uw afgevaardigden, deze activiteiten verzorgen. Hier is ook (enige) financiering vanuit het rijk voor vrijgemaakt. Daarnaast is er nog het ‘Pluspakket’ geformuleerd in de Menukaart. Hier is nog geen financiering voor. Veel van deze activiteiten zouden heel goed door LDE’s uitgevoerd kunnen worden.

Plusactiviteit uitbreiding coalitie
Als onderdeel van plusactiviteit Participatieprocessen zijn we in NHN bezig met het uitbreiden van de Participatiecoalitie bezig. Samen met de Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland én de Westfriese Bedrijven Groep (Economisch Forum) zetten we allerlei reeds bestaande maatschappelijke energie-initiatieven op de kaart en verbreden we met koepels van oa agrariërs en onderwijs.

Lokaal 50%
Ook de beroemde ‘50% eigendom’ is een plusactiviteit. Het is handig en coöperatie-versterkend als lokale energie-initiatieven met de Menukaart in de hand in gesprek gaan met wethouders, ambtenaren en raadsleden. Verstandige gemeenten zijn blij met zo’n initiatief en helpen met het financieren ervan. Zie bijlage Participatiecoalitie 50%.

Landelijke heeft de Participatie hier een webplek: www.hier.nu/participatiecoalitie
In Noord-Holland hebben we een simpele landingspagina gemaakt: www.participatiecoalitie-nh.nl/

Een goede energietransitie doen we sámen

Participatiecoalitie: Een goede energietransitie doen we sámen

De energietransitie wordt steeds duidelijker zichtbaar. Op veel plekken ontstaan initiatieven voor het opwekken van duurzame energie en voor het aardgasvrij maken van wijken. Burgers krijgen vaker te maken met plannen voor energieprojecten, of starten zelf een initiatief. En dat is goed, want de energietransitie gaat ons allemaal aan. De participatiecoalitie zet zich in voor het betrekken en vertegenwoordigen van bewoners bij nieuwe en bestaande plannen.

De participatiecoalitie bestaat uit vijf maatschappelijke organisaties: De Natuur en Milieufederaties,HIER, Energie Samen (een samenwerkingsverband van onder andere lokale energiecoöperaties), Buurkracht en LSA bewoners. Met de gezamenlijke kennis en ervaring komen goede plannen tot stand waar bewoners bij betrokken zijn en achter staan. De participatiecoalitie heeft geen winstoogmerk, maar wél oog voor mens, natuur en omgeving. Er is veel kennis van wat er lokaal speelt en er wordt gebruik gemaakt van een uitgebreid lokaal netwerk. Hiermee wordt de kans dat energieprojecten in jouw gemeente of regio slagen veel groter.

Wat biedt de participatiecoalitie voor gemeentes?

  • Kennis en voorbeelden van succesvolle buurtaanpakken en energieprojecten;
  • praktisch advies over burgerparticipatie bij de Regionale Energiestrategie (RES);
  • advies en ondersteuning bij het betrekken van omwonenden bij de inrichting van gebieden en lokaal eigenaarschap van wind- en zonneparken;
  • en begeleiding van 100-150 bewonersinitiatieven die hun wijk met een eigen plan aardgasvrij willen maken.

Wat biedt de participatiecoalitie voor bewoners?

  • Ondersteuning van initiatieven met onze kennis en ons netwerk;
  • Verbinding met gemeentes en relevante partijen zoals bedrijven en kennisinstellingen;
  • Kennis en voorbeelden van succesvolle (buurt)projecten zodat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden.

Regionale Energiestrategieën (RES)

In iedere regio is een contactpersoon beschikbaar voor ondersteuning en advies op het gebied van RES. Ook brengt hij of zij natuur- en landschapsorganisaties, agrariërs, lokale energie-initiatieven en energiecoöperaties bij elkaar.

Aardgasvrije Wijken

Wijkondersteuners begeleiden in 100-150 wijken bewonersinitiatieven bij het maken van afspraken met de gemeente over het aardgasvrij maken van hun wijk.

Meer informatie

Een goede energietransitie doen we sámen Bekijk voor meer informatie de landelijke website: www.departicipatiecoalitie.nl of www.natuurenmilieufederaties.nl/de-participatiecoalitie/ of https://energiesamen.nu/de-participatiecoalitie/ of stel je vraag via info@participatiecoalitie-nh.nl

Onderverdeling RES-projecten NHZ in 7 groepen

Het conceptRES-bod verdeeld in 7 groepen

Bij het indelen van de projecten die voortkomen uit de RES kom ik vooralsnog tot een verdeling in 7 groepen, waarbij ik per groep aan zal geven welke rol wij voor onszelf mogelijk achten. Deze verdeling maak ik om 4 redenen:

  • (a) helderheid te geven voor welke uitdagingen we staan,
  • (b) overzicht te creeren,
  • (c) te voorkomen dat we kansen en uitdagingen over het hoofd zien en
  • (d) naar de buitenwereld helderheid te geven waar we als beweging wel of niet aandacht aan geven.

Nu de concept-RES-stukken openbaar zijn kunnen we als energiecoöperaties per deelRES de plannen bespreken met onze achterban en andere inwoners en belangstellenden, om vervolgens per deelRES te komen tot een lijst aan zoekgebieden/projecten waar wij denken dat wij een rol kunnen spelen. Hierbij moeten we ons realiseren dat de lokale overheid de opdrachtgever gaat worden bij het invulling geven aan de RES-zoekgebieden.

De 7 groepen:

  1. Zon op parkeerterreinen (ZOP); hier ligt natuurlijk het inkoppertje voor wat betreft het realiseren van lokaal eigendom, waarbij energie-coöperaties een belangrijke rol kunnen spelen. Wij verwachten uiterlijk deze zomer met een blauwdruk te komen over hoe een lokale coöperatie een ZOP-project kan realiseren, en wij verwachten hierbij als lokale coöperaties te komen tot vergaande standaardisatie qua aanpak van de projecten. ZOP-projecten lenen zich bij uitstek voor het realiseren van coöperatieve opwek van stroom met lokaal eigendom en lokaal gebruik van de stroom.
  2. Zon op grote (bedrijfs)daken waarbij de dakeigenaar of de huurder zelf de stroom volledig kan gebruiken. Bedrijven hebben hier een belang en kunnen dit uitstekend met een projectleider en een installateur realiseren, waarbij lokaal eigendom haalbaar is door de betrokkenheid van de dakeigenaar. Hiervoor adviseren wij de gemeenten wel randvoorwaarden vast te leggen over lokaal eigenaarschap. Energiecoöperaties kunnen hier een rol spelen, maar ook ‘de markt’ kan dit regelen.
  3. Zon op grote daken waarbij de dakeigenaar en de huurder zelf de opgewekte stroom niet volledig of zelfs helemaal niet kunnen gebruiken. Hier ontstaat een situatie vergelijkbaar aan de ZOP, waarbij de praktijk leert dat er al snel geen project tot stand komt wegens het ontbreken van een financieel belang voor de dakeigenaar. Om als energie-coöperaties hier een rol te kunnen spelen dient nog altijd aanpassing van de wetgeving plaats te vinden zodanig dat er voor de dakeigenaar wel een financieel belang ontstaat bij het opwekken van stroom op het dak. In dat geval kunnen energie-coöperaties een grote rol spelen bij het realiseren van deze projecten middels coöperatieve exploitatie van de daken zoals er nu al honderden PCR-projecten bestaan.
  4. Zon langs Infrastructuur; hier kunnen energie-coöperaties dezelfde rol spelen als bij ZOP, afhankelijk van de omstandigheden natuurlijk.
  5. ZOL en WOL-projecten voortkomend uit de zoekgebieden waarbij sprake is van bestaande planvorming en waar reeds een energie-coöperatie bij betrokken is; in dat geval gaan we wat ons betreft gewoon verder met het realiseren en/of opschalen van de bestaande plannen
  6. ZOL en WOL-projecten voortkomend uit de zoekgebieden waar een andere partij evident de initiatief nemende partij is, zoals bijvoorbeeld bij de Hoogovens het geval zal zijn. Wij zien als energie coöperatie hier geen rol voor onszelf tenzij de initiatief nemende partij ons daartoe expliciet uitnodigt.
  7. ZOL en WOL-projecten voortkomend uit de zoekgebieden die niet onder E) of F) vallen. Voor deze projecten heeft de Participatie Coalitie Noord Holland een plan opgesteld om in een aantal te selecteren zoekgebieden te komen tot een concreet projectvoorstel.

Naast deze beperkte groep aan projecten waar de participatiecoalitie de trekkende rol kan spelen, hopen wij dat onze achterban in de overige zoekgebieden betrokken wordt bij het zoeken naar mogelijkheden en bij het invulling geven aan de projecten. Het ontsluiten van de lokale kennis is immers een belangrijke stap in het creëren van draagvlak, participatie en lokaal eigenaarschap.